အိသရနန္႔ ရခိုင္ဘာသာစကားဆက္ႏြယ္မွဳမ်ား

ရခိုင္ေတးျခင္းတိ နားေထာင္ယင္းနန္႔ ရခိုင္စာပီကိုစိတ္ဝင္စားစ အရြယ္မာ ရခိုင္စာပီဆိုစြာ ရခိုင္စကားသံတိ ကို ဗမာနန္႔သတ္ပံုမတူေအာင္ရီးသားရေရ စာပီျဖစ္ေတလို႔ ထင္မွတ္ခပါေရ။ ယင္းအတြက္နန္႔ ခ်စ္ ကို ခ်ိဳက္ ၊ ႀကိဳက္ ကို က်ျပန္ေက ၾကစ္ ရီးပနာ ဗမာနန္႔မတူေရ အရီးအသားတိနန္႔က်င္ကိုင္နီခလီပါယင့္။ ယင္းအခ်ိန္က အိ သရတခ်ိဳ႕ကို အိန္႔သရသံနန္႔ ေျပာေရ အေၾကာင္းကိုေလ့ မသိေရအတြက္ ‘ရခိုင္စာပီသင္ရိုး’ လို႔ ထင္မွတ္ခေရ ရခိုင္ေတးျခင္းစာအုပ္ထဲက အီးသရတစ္လံုးဧ့ အဓိပၸါယ္ကို ရွာဖြီယင္း ခခဲမြိနီခပါေရ။ ယင္း ‘အီး’သရက ဇာေလးဆိုေက ကိုျမတ္ခိုင္ေက်ာ္ဧ့ ‘တမ္းတမိေရေဝ’ ေတးျခင္းထဲက ‘ေတာင္ညိဳျပာရိုးမဆီးစြာ ပ်ံခ်င္ခါနိမ့္ ယက္လခလာ’ ေတးျခင္းစာသားမာပါေရ ‘ဆီး’ ျဖစ္ပါေရ။ဧေတးျခင္းစာသားထဲက ‘ဆီး’ ကို အကြ်န္ရို႕နိ႔စဥ္သံုး ရခိုင္စကားတိမာ ‘ဆိန္း’ ဆိုၿပီးေက အိန္းသရ(လံုးတင္နသတ္ရွိကေပါက္)သံနန္႔ ေျပာကတ္ေတ။ ကာဆိန္း၊ထရံဆိန္း၊ေအာင္လူဆိန္း ဆိုၿပီးေကေျပာကတ္ေတပိုင္ စာရီးေရခါ ကာဆီး၊ ထရံဆီး၊ ေအာင္လူဆီး ဆိုပနာရီးရေရလို႔ အကြ်န္မသိခေရအတြက္ ယင္း ‘ဆီး’ ဧ့ အဓိပၸါယ္ကို ရွာမရျဖစ္နီခစြာပါ။ ကိုျမတ္ခိုင္ေက်ာ္ကိုယ္တိုင္ကေလ့ ‘ဆီး’ ကို ‘ဆိန္း’ လို႔ ရခိုင္အသံနန္႔မဆိုဘဲ ဗမာအသံထြက္နန္႔ ဆိုခေရအတြက္ေၾကာင့္ ရခိုင္ဘာသာစကားနန္႔ ရခိုင္စာပီစြာ လမိုင္းမကပ္ျဖစ္နီလီခပါယင့္။ အိသရသံတိကို ဖတ္ကတ္ေတခါ ပံုမွန္အားျဖင့္ ရခိုင္နန္႔ဗမာရို႕ တူကတ္ေကေလ့ အကၡရာ ၃၆ လံုး ဟိစြာထဲကအကၡရာ ၁၀ လံုးေလာက္ဧ့ အိသရသံတခ်ိဳ႕ကို ရခိုင္ရို႕က အိန္႔ သရ(လံုးတင္နသတ္ေအာက္ၿမိတ္)သံနန္႔ ေျပာေၾကာင္းသိရပါေရ။ ရခိုင္အရီးအသား ရခိုင္အသံထြက္ ၿငိလားခဗ်ာလ္ ၿငိန္႔လားခဗ်ာလ္ ညီေခ် ညိန္ေခ် ေဂါင္းညီး ေဂါင္းညိန္း ထရံဆီးထားေရ ထရံဆိန္းထားေရ ေအာင္လူဆီး ေအာင္လူဆိန္း နိရက္(နိ႔ရက္) နိန္႔ရက္ အနီေရာင္ အနိန္ေရာင္ ရင္းႏွီး ရင္းႏွိန္း မွင္းက်ိဳးသီးအပိ မွင္းက်ိဳးသီးအပိန္႔ ၿပိနီယင့္ ၿပိန္႔နိန္ယင့္ အမိ အမိန္႔ အမြီ အမြိန္ မီးေလာင္ မိန္းေလာင္ မစားသိ(မစားသိ့) မစားသိန္႔ တန္းသီ တန္းသိန္ ၾကက္သီး ၾကက္သိန္း ႏွသြီး(ႏွုတ္သြီး) ႏွသြိန္း(တန္းခိုးဆရာထြန္းဧ့ ပန္းနီလာသာျခင္းမွ) ဟိေရ ဟိန္႔ေရ ျမည္ဟီး ျမည္ဟိန္း ရခိုင္ဘာသာစကားနန္႔ရခိုင္စာပီကို ေလ့လာမွဳအားနည္းေရ ရခိုင္တိစြာ ေဖာ္ျပပါ အိသရတိထဲကတခ်ိဳ႕ကို အသံထြက္ဖက္ကို လိုက္ပနာ အိန္႔ သရ(လံုးတင္နသတ္ေအာက္ၿမိတ္)အရီးအသားနန္႔ ရီးသားလာကတ္စြာကို တြိလာရပါေရ။ ေအာင္လူဆီး ကို ေအာင္လူဆိန္း၊နိ႔ရက္ ကို နိန္႔ရက္၊ေအာက္မိ ကို ေအာက္မိန္႔ ၊ဟိေရ ကို ဟိန္႔ေရ ဆိုပနာ အသံထြက္ ဖက္ကိုအလီးပီးပနာ ရီးသားကတ္စြာတြိရပါေရ။ ယင္းပိုင္ရီးဖို႔တစ္ခါ ပ်င္တိုင္း အကြ်န္ရို႕တိမာ အိသရတိကို အိန္႔ သရ(လံုးတင္နသတ္ေအာက္ၿမိတ္)သံနန္႔ ဖတ္ေတမလား လို႔ တစ္ခါ စဥ္းစားကတ္ဖို႔လိုပါေရ။ ဗမာအသိုင္းအဝိုင္းနန္႔ နီးစပ္ေတ ရခိုင္တခ်ိဳ႕က်ခါ ရခိုင္စကားသံတိကို စံမမြီေရစကားသံအျဖစ္သတ္မွတ္ပနာ အိန္႔ သရသံနန္႔ ဖတ္ေတ အိ သရသံတခ်ိဳ႕ကို ဗမာတိဖတ္ေတအတိုင္း ဖတ္လာကတ္စြာ တြိရပါေရ ။ေအာင္လူဆိန္း လို႔ ဖတ္ရဖို႔စြာကို ေအာင္လူဆီး၊ ၾကက္သီး လို႔ ဖတ္ရဖို႔စြာကို ၾကက္သီး၊ျမည္ဟိန္း လို႔ ဖတ္ရဖို႔စြာကို ျမည္ဟီး ဆိုၿပီးေက ဗမာတိဖတ္ေတပိုင္ ဖတ္လာကတ္ပါေရ။ဘာသာစကားတိုင္းမာ ျခြင္းခ်က္တိဟိေရပိုင္ ျခြင္းခ်က္တိ မ်ားအားႀကီးလို႔ ရီးေကအမွန္ ဖတ္ေကအသံ မူကို ကိုင္စြဲထားေရ ဗမာရို႕မာေလ့ အိ သရ အရီးအသားကို အိန္႔သရ(လံုးတင္နသတ္ေအာက္ၿမိတ္)သံနန္႔ဖတ္ေတ ေဝါဟာရတစ္ခုဟိပါေရ။ ရခိုင္ရို႕က စက္သီး လို႔ေခၚေရ ဂါရီသီး(တာယာ)ႏွစ္လံုး နန္႔ လူစီးယာဥ္ ကို ဗမာရို႕က ‘စက္ဘီး’ လို႔ ရီးပနာ စက္ဘိန္း လို႔ ဖတ္ျခင္းေရအိသရအရီးအသားကို အိန္႔ သရ(လံုးတင္နသတ္ေအာက္ၿမိတ္)နန္႔ ရီးျခင္းပင္ျဖစ္ပါေရ။ ဗမာစာပီေရ ရခိုင္စာပီကဆင္းသက္လာေရလို႔ေျပာကတ္ေတပိုင္ ဗမာစာပီေရ ရခိုင္စာပီျဖစ္ေတလို႔ ဆိုကတ္ေကေလ့ ရခိုင္စာပီနန္႔ ဗမာစာပီေရ ဆန္႔က်င္ကြဲလြဲမွဳတိဟိကတ္စြာကားအမွန္ပင္ျဖစ္ပါေရ။ ရခိုင္ရို႕က အီသရသံနန္႔ ေျပာဆိုစြာတိကို ဗမာရို႕က ေအသရသံနန္႔ ေျပာကတ္ပနာ ရခိုင္ရို႕ဧ့ ေအသရသံတိကို က်ခါ ဗမာရို႕က အီသရသံနန္႔ ေျပာကတ္ျပန္ေရ။ ဗမာရို႕ဧ့ ေသေၾက၊၊ ကမ္းေျခ၊ ေငြေမာင္း၊ေစခိုင္း၊ ေတြ႕ဆံု၊အေထြး၊ ေႏြရာသီ၊ စာေပ၊ ရွာေဖြ၊အေမြ၊ေသာက္ေရအိုး၊ေလေပြ၊ ေရကန္၊ ေျမျပင္၊ အစဟိေရ ေအ၊ ေအ့၊ ေအးသရတိကို ရခိုင္ရို႕က သီႀကီ၊ ကမ္းၿခီ၊ ငြီေမာင္း၊ စီခိုင္း၊တြိဆံု၊အထြီး၊ ႏြီရာသီ ၊ စာပီ၊ ရွာဖြီ၊ အမြီ၊ေသာက္ရီအိုး၊လီပြီ၊ရီကန္၊ ၿမီျပင္ဆိုၿပီးေက အိ၊အီ၊အီး သရသံတိနန္႔ ေျပာကတ္ပါေရ။ ျခြင္းခ်က္အနီနန္႔ ႀကီးမား၊စီးပြား၊လုပ္ေကြ်း ၊ေဖးမအစဟိေရ ဘံုသံုးသရ စေကတေပြေတာ့ခါ ဟိပါေရ။ ရာစုႏွစ္နန္႔ ခ်ီပနာရွည္ၾကာလာေရ ကြ်န္ဘဝမာ ဗမာစာပီကို ကိုယ့္စာပီနီရာမာ အစားထိုး သင္နီကတ္ ရစြာကတစ္ေၾကာင္း၊ကိုယ့္စာပီျဖစ္ေတ ရခိုင္စာပီကို ေဖာ္ထုတ္သင္ၾကားခြင့္မရစြာကတစ္ေၾကာင္း အိ၊အီ၊အီး သရသံတခ်ိဳ႕ေရ ရခိုင္ရို႕ဧ့ ပဇဖ်ားမာ ေအ၊ေအ့၊ေအးသရသံအျဖစ္ အၿခီယိုင္ပါလတ္စြာတြိရပါေရ။ ေငြေၾကး၊ သူေဌး၊ေျမျပင္ အစဟိေရ ေအ၊ ေအ့၊ေအး သရသံတိစြာ မူလ အိ ၊အီ၊ အီး သရသံတိက အၿခီယိုင္ပါ လတ္ ေတပိုင္ ျဖီ၊ႀကီ ရို႕ပိုင္ ႏွစ္ဖက္ခြထိုင္ပနာ အၿခီယိုင္နီေရ အီသရ တခ်ိဳ႕ေလ့ဟိလာပါေရ။ အေျဖနန္႔ ႀကိဳးၿဖီ ၊အစာေၾကနန္႔ ႀကီမြ ရို႕ကို ေအသရနန္႔ အီသရ ခြဲျခားပနာ သံုးနီကတ္ေကေလ့ အဓိပါၸယ္ တတူပင္ျဖစ္ ပါေရ။ရခိုင္စာနန္႔ ဘာသာစကားတိ ကေမာက္ကမ ျဖစ္နီရစြာေရ ဗမာစာနန္႔ ဘာသာစကား တိေၾကာင့္ျဖစ္ ေတအတြက္ ဗမာစာပီနန္႔မတူေရ ရခိုင္အရီးအသားတိနန္႔ ရခိုင္စကားအသံထြက္တိကို ေဖာ္ထုတ္ ထိန္းသိမ္းကတ္ဖို႔လိုပါေရ။ အထက္မာတင္ျပခေယွာင္မ်ိဳး ရခိုင္ကသံမာျဖစ္ေတအီသရကိုသံုးပနာ ဗမာတိက ေအသရကို သံုးကတ္ေတပိုင္ ဗမာတိနန္႔ အရီးအသားတူၿပီးေက ရခိုင္ကေအသရသံနန္႔ေျပာပနာ ဗမာက အီသရသံ ေျပာစြာတိေလ့ဟိပါသိ့ေရ။ယင္းခ်င့္ကား ဗမာတိနန္႔အရီးအသားမာတူၿပီးေက အသံထြက္ကြဲေရ ‘အည္’(ညသတ္) ပင္ျဖစ္ပါေရ။ ညသတ္ အမ်ားစုကို ဗမာရို႕က အီသရသံ(သံမာ) နန္႔ ေျပာကတ္ေကေလ့ ရခိုင္ရို႕မာကား ယင္းတိုင္သားတိနန္႔ ဆန္႔က်င္ဖက္ျဖစ္ေတ ေအသရသံ(သံေပ်ာ့)တိနန္႔ ေျပာကတ္ရပါေရ။ စံအရီးအသား ရခိုင္အသံထြက္ ဗမာအသံထြက္ ၾကည္ႏူး ေၾကႏုန္း က်ီႏူး ေရာင္ျခည္ ေရာင္ေျခ ေယာင္ဂ်ီ စည္းကမ္း ေစးကမ္း စီးကမ္း ဆည္ေျမာင္း ေဆေျမာင္း ဆီေမ်ာင္း တည္တံ့ ေတဒ့ံ တီတန္႔ အနည္ အေန အနီ တပည့္ေတာ္ တေဗ့ေဒၚ တဗ်ိေဒၚ နာမည္ နာေမ နာမ်ီ ရည္စူး ေရဇူး ယီဇူး ။ ‘မည္’နန္႔ ‘သည္’ ကို ဝါက်အဆံုးမာ သံုးေရခါေတာ့ခါ ဗမာတိေျပာေရပိုင္ ‘မီ’၊ ‘သီ’ လို႔ ေျပာကတ္ပါေရ။ဧခ်င့္ကေလ့ ဗမာစာပီသင္ဖန္မ်ားလာေရအတြက္ ဗမာတိပါးက ကူးစက္လာစြာ ျဖစ္ဖို႔မ်ားပါေရ။ (ဗမာတိမာ အည္ သရ တခ်ိဳ႕ကို ေအ အရသံနန္႔ ဖတ္စြာတိေလ့ဟိပါေရ။) ညသတ္တခ်ိဳ႕ကို ရွီးေခတ္ရခိုင္ရို႕က ‘အိုင္’(လံုးတင္ေခ်ာင္းငင္ငသတ္)သံနန္႔ ေျပာခကတ္ပါေရ။ ဆရာႀကီးေမာင္စံေဖာ္က ရွီးေခတ္ရခိုင္အရီး‘လည္ပင္း’ ကို ရခိုင္ကို ရခိုင္ရို႕က ‘လိုင္ဖင္း’ ဖတ္ေၾကာင္း ရိုးမေခၚသံစာအုပ္က ေဆာင္းပုဒ္မာရီးထားေရပိုင္ ရခိုင္သင္ပုန္းႀကီးမာေလ့ ‘ကည္’ေရ ‘ကိုင္’ အသံထြက္ေၾကာင္းေဖာ္ျပထားပါေရ။ယင္းအျပင္ ညႀကီး(ည)ထဲမာ ပါေရ ညေခ်(ဥ)ေၾကာင့္ ညႀကီး(ည)ရွိက ‘အ’သရကို ‘အိုင္’ (လံုးတင္ေခ်ာင္းငင္ငသတ္) သံနန္႔ ဖတ္ရစြာတိေလ့ ရခိုင္စာပီမာ ဟိပါသိ့ေရ။ အညမည ကို အိုင္ညမိုင္ည၊ ဓညဝတီကို ဓိုင္ညဝတီ ၊ ပညာ ကို ပိုင္ညာ လို႔ ဖတ္ကတ္စြာတိေရ ရခိုင္စာပီနန္႔ ဘာသာစကားတိဧ့ ထူးျခားမွဳပင္ျဖစ္ေတ။ အကြ်န္ရို႕ရခိုင္စာပီနန္႔ ဘာသာစကားနယ္ပယ္မာ ဧပိုင္ထူးျခားၿပီးေက ဗမာနန္႔မတူေရ အရီးအသား အေျပာအဆိုစကားသံတိ မကန္ဟိပါသိ့ေရ။ ရခိုင္လူမ်ိဳးရို႕အနီနန္႔ ယင္းခ်င့္တိကို ထုတ္ေဖာ္ရီးသား ေျပာဆိုယင္းနန္႔ ရခိုင္စာပီနန္႔ဘာသာစကားကို ထိန္းသိမ္းကာကြယ္ေစာင့္ေယွာက္ သင့္ပါေရ။ ယင္းပိုင္ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေယွာက္မွရာ ရီျမင့္မွၾကာတင့္ ဆိုေရစကားပိုင္ ရခိုင္စာပီအၿခီျမင့္ပနာ ရခိုင္လူမ်ိဳးေလ့ေသာ့ ကမၻာ့အလယ္မာ တင့္တယ္လာပါလိေမ။ ခိုင္မင္းဇံ(ရခိုင္ျပည္)